-
1 princeps
I prīnceps, cipis adj. [ primus + capio ]exordium p. omnium esse debet C — вступление должно быть на первом месте2) главный, лучший (p. amicorum C); крупнейший, значительнейший ( principes philosophi Nep); основной ( principem locum tenere C); виднейший (civis C; Juno dearum p. O)p. ad aliquid C, L — особенно пригодный для чего-л.II prīnceps, cipis m., f. [ primus + capio ]1) глава ( Stoicorum C); руководитель ( legationis L); предводитель ( equitatūs QC); вожак, главарь ( conjurationis C)p. senatūs L — старший из сенаторов (имя которого ставилось первым в списке и который при голосовании первым приглашался высказаться)p. juventutis C, T — первый в списке всадников, в императорск. эпоху сын императора, наследник престола2) вдохновитель ( ad suscipiendum aliquid C); творец (consilii Cs, C); подстрекатель, виновник ( belli inferendi Cs); зачинщик (sceleris C, Cs, Nep)p. nobilitatis alicujus L — чей-л. родоначальникp. inveniendi C — первый изобретатель4) повелитель, властелин, владыка (Roma p. urbium H); принцепс, государь, император(Augustus) cuncta nomine principis sub imperium accepit T — Август принял верховную власть со званием принцепса5) pl. принципы, вначале солдаты первого, впоследствии тяжеловооружённые бойцы второго боевого строя ( между hastati и triarii L)6) манипул принципов (signum primi principis L; octavum principem ducere C)7) центурион (командир) принципов (primus p. prioris centuriae L) -
2 impietas
im-pietās, ātis f.нечестивость (in deos impietatum expiatio C); бесчестность, вероломство ( alicui impietatem objicere PJ); измена ( in principem T) -
3 impleo
īm-pleo, ēvī, ētum, ēre1) наполнять (amphoram ad summum Pl; ōs aquā Sen; volumina (de) istis rebus C; ollam denariorum C)2) осыпать ( aliquem fustibus Pl)3) обливать ( caput oleo CC)4) оглашать (urbem lamentis L; risu plausuque cellulam Pt)5) заливать ( regnum sanguine C)6) преисполнять ( pectus curis L); сплошь покрывать ( oram navibus L)i. aures alicujus L, QC — прожужжать чьи-л. уши или C, T ласкать (услаждать) чей-л. слух7) насыщать (impleri или se i. Bacchi carnisque V; i. se cenā Pt)8) оплодотворять, делать беременной ( aliquam O)i. uterum Just — беременетьi. se — полнеть (tenuis homo se i. debet CC)luna orbem implet O (luna impletur QC) — луна прибывает10) пополнять, комплектовать ( cohortes Lcn); дополнять, восполнятьi. equestres facultates PJ — довести имущество до всаднического ценза11) достигать ( sedecim libras PM)i. animun alicujus T — убеждать, уговаривать кого-л.12) утолять, насладиться (i. se aliqua re C etc.)lacrimis dolorem suum i. T — выплакать свою печаль13) прожить, закончитьfinem vitae i. T, vitae cursum i. PM и i. fata Ap — закончить жизненный путь (умереть)14) замещать, занимать ( locum principem T)i. censorem VP — исполнять должность цензора -
4 muto
I mūto, āvī, ātum, āre [из *. movĭto от moveo ]1) отодвигать, удалять, оттеснять (aliquem finibus L; aliquid loco H); изгонять ( aliquem civitate C); пересаживать ( arbores V)m. locum, se m. или pass. mutari — уходить, удаляться, отходить ( aliquā re H)2) менять ( principem T); променять (bellum pace Sl; incerta pro certis Sl); сменять ( jumenta Cs)m. aliquid cum aliquā re C, Sl — обменять что-л. на что-л.m. aliquid aere Col — продавать что-л. за деньгиres inter se m. Sl — вести меновую торговлюmerces m. V — обменивать (продавать) товары, торговатьmutato nomine de te fabula narratur H — если заменить имя, то (окажется, что) в басне речь идёт о тебеm. locum (solum, terram) C, Sl, H, L etc. — переезжать, переселяться, преим. (тж. exsilio domos m. V) отправляться в изгнание3) разнообразить ( orationem C)4) сбрасывать ( personam PJ)m. vestimenta (vestem) Ter, Vr, L, C etc. — переодеваться, преим. надевать траур5) изменять, менять (leges C; colorem H, Q etc.)m. quadrata rotundis погов. H — заменять квадратное круглым, т. е. (постоянно) переделывать всё зановоcroceo m. vellera luto V — выкрасить шерсть в шафранно-жёлтый цветfidem m. Ter — нарушить клятву, не сдержать словаm. calores Prp — изменить прежней любви6) (тж. pass. mutari) превращаться, изменяться (fortuna mutatur Sl; mores mutaverunt L; odor nihil mutavit L)mutari in aliquid O — превращаться (переходить) во что-л.non mutat, si (etsi, quod, an)... Dig — ничего не меняется оттого, что...7) превращать, преображать (aliquem и aliquid in aliquid O, PM)faciem или vultum mutatus C etc. — переменившийся в лицеmutatus ab aliquo V — отличный от кого-л., не схожий с кем-л.m. aliquem ad misericordiam L — вызвать в ком-л. сострадание8) улучшать, исправлять (factum Ter; hoc incommodum potest mutari Cs)9) (тж. m. in pejus Q) ухудшатьm. figuram Pt — портитьсяres mutatae H — несчастье, бедаm. militiam Dig — быть смещённым на низшую (военную) должностьII mūto, ōnis m.LM, H membrum virile -
5 recipio
cēpī, ceptum, ere [re + capio ]1)а) вынимать обратно ( ensem V); ноense recepto (к 8.) Sil — пронзив себя мечом2) обращать назад ( gressum ad limĭna V); уводить ( milĭtes Cs); отводить, обратно стягивать (copias in oppidum L); отпускать, освобождать ( aliquem ex servitute L)3)а) возвр.se r. — возвращаться (е Siciliā C; incivitatem Ap — ср. 8.)signo recipiendi dato Cs — по сигналу, данному к отступлениюб) вновь обращаться (ad bonam frugem C; a voluptatibus in otium PJ)4)se r. (реже r.) — отступать (se r. in silvas Cs)5) оставить за собой, выговорить себе, обусловить ( aliquid sibi C)7) вновь обретать ( rem amissam L); вновь овладевать (r. urbem L); завладевать, завоёвывать, захватывать ( rem publicam armis Sl)r. arma L — вновь взяться за оружиеspirĭtum r. Q — перевести дыханиеse r. in princĭpem PJ — вновь войти в роль принцепсаse r. или animum r. L — вновь прийти в себя, овладеть собой, воспрянуть духомse r. ex terrore Cs (ex и a pavōre L) — оправиться от страха8) принимать (aliquem in ordinem senatorium C; aliquem domum suam C; aliquem in amicitiam Sen); впускать ( aliquemfinibus или intra fines Cs); принимать внутрь (sc. medicamenta Scr etc.); получать ( pecunias ex vectigalibus C); допускать, терпеть ( res non recīpit cunctationem L)r. telum (ferrum) C — получить смертельный ударpoenas ab aliquo r. V — наказывать кого-л. или мстить кому-л.sinu gremioque, тж. sinu complexuque r. C — принять с распростёртыми объятиямиr. aliquem sessum C — усадить кого-л. (рядом с собой)r. in fidem C — принять под покровительствоr. in parem juris libertatisque condicionem Cs — уравнять в правахr. aliquem civitate и in civitatem C — присвоить кому-л. права гражданства, ноcivitatem r. aliquos Cs — принять кого-л. в подданство (ср. тж. 3.)receptum est PM, Dig — (обще)принятоscriptores receptissimi Sol — наиболее общепризнанные писатели, т. е. классикиcicatrīcem r. CC (о ране) — зарубцовываться, заживатьnomen alicujus r. C — принять жалобу на кого-л.aliquem reum (или inter reos) r. T — посадить кого-л. на скамью подсудимыхcausam alicujus r. C — при пять на себя чьё-л. дело9) обещать, сулить, ручаться, гарантировать, обязываться ( alicui aliquid или de aliquā re C)aliquid pro aliquo r. C — поручиться в чём-л. за кого-л.fidem alicui r. C — дать кому-л. клятвенное заверение -
6 adire
1) приходить, иметь доступ (на основании права сервитута) (1. 11 § 1 D. 8, 4. 1. 3 § 3 D. 8, 3);2) adire aliquem, обратиться к кому, просить, ad. iudicem (l. 5 § 2 D. 49, 5);in ius s. ип iure ad. (ad aliquem), прибегать к суду, требовать судебного разбирательства (1. 6 D. 2, 12. 1. 2 § 1 D. 16, 1. 1. 12 § 4 D. 40, 12).
arbitrum (1. 21 § 8 D. 4, 8);
consules (1. 50. D. 35, 1), praetorem (1. 5 § 2D. 16, 3), principem (1. 5 § 1 D. 49, 5);
3) ad. hereditatem, принять, приобретать наследство (1. 21 § 5 D. 4, 2. 1. 7 § 9. D. 4, 4).potestas adeundi (1. 4 § 3 D. 43, 5).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > adire
-
7 curca
(praep.), 1) вокруг, около, также о лицах, которые окружают кого-нб., ager, qui c. ripam est (1. 1 pr. D. 43, 15); с. colens = circumcolens (1. 1 § 4 D. 43, 13);c. aliquem esse;
c. se habere aliquem (1. 33 D. 12, 1. 1. 3 pr. § 6 D. 33, 9. 1. 14 § 7 D. 38, 2);
qui c. Principem sunt occupati;
2) no отношевию к; тк. относительно лиц: с. aliquid s. aliquem servandum esse, custodiri, observari, spectari, dici (1. 27 § 11 D. 9, 2. 1. 32 § 3 D. 22, 1. 1. 57 D. 35, 1. 1. 20 D. 40, 5. 1. 1 § 3 D. 49, 14);qui c. latus Principis agunt (1. 11 § 2 D. 4, 4. 1. 30 pr. D. 27, 1).
evenire c. querelam inoffic. (1. 24 D. 5, 2), (1. 19 § 1 D. 34, 5); (1. 36 D. 41, 1. 1. 35 D. 48, 5);
impendere c. res (1. 6 § 3 D. 3, 5); (I. 1 pr. D. 2, 12); (1. 1 § 9 D. 1, 12);
3) для (1. 6 D. 37, 6).patientem esse c. aliquem (1. 9 § 2 D. 1, 16): diligentem esse c. aliquid (1. 63 § 5 D. 47, 2).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > curca
-
8 mendacium
ложь, mendaciis apud Principem onerare aliq. (1. 1 pr. D. 49, 4. 1. 41 D. 13, 7. 1. 4 § 1 D. 14, 5);mendacii poenam ferre (1. 11 § 3 D. 11, 1);
sine mendacio, искpeнний, откpoвенный (1. 35 pr. D. 34, 2).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > mendacium
-
9 occupare
1) завладевать, a) вооб. occupatus ager (1. 26 D. 7, 4. 1. 3 § 8 D. 41, 2. 1. 8 D. 48, 7); (1. 1 § 2 D. 43, 3. 1. 2 C. 8, 18); (1. 1 C. 10, 10. 1. 3 § 4 D. 4, 4. cf. 1. 31. D. 28, 1. 1. 68 § 1 D. 46, 1. 1. 2 pr. D. 48, 17. 1. 48 § 1 D. 49, 14. 1. 1 C. 5, 16. 1. 1 C. 7, 73. 1. 2 C. 9, 51); (1. 6 D. 41, 2. 1. 4 § 28 D. 41, 3);nep. nummis datis tutelam occupasse (1. 1 § 7 D. 1. 12. 1. 17 D. 28, 7);
somno aut morbo occupatus, сваленный (1. 1 § 1 D. 26, 8);
2) занимать, покрывать, = implere s. 1 напр. locus, quem flumen aut mare occupavit (1. 14 pr. D. 8, 6. 1. 7 pr. D. 18, 6. 1. 30 § 3 D. 41, 1. 1. 3. § 17. 1. 30 § 3 D. 41, 2); пер. si aes alienum substantiae fines occupaverit (1. 16 C. 6, 50), замещать, обнимать, tantum temporis, quantum absentia occupavit (1. 28 § 3 D. 4, 6); (1. 3 pr. D. 50, 16); (1. 22 § 1 D. 7, 8). 3) получать, напр. occ. bon. possessionem contra tab. (1. 2 pr. D. 37, 11); (1. 19 § 2 D. 35, 1. 1. 18. D. 37, 5), substituti (1. 16 § 11 D. 38, 2). 4) занимать: occ. sequentem gradum (1. 6 C. 6, 59). 5) приступать прежде к делу, раньше предъявлять иск (1. 32 D. 3, 3. 1. 14 pr. D. 9, 4); (1. 6 D. 14, 4. 1. 3 D. 14, 5. 1. 10 D. 15, l); (1. 4 D. 15, 3. 1. 11 § 21 D. 32. 1. 19 pr. D. 42, 1); (1. 9 D. 45, 1. 1. 3 § 9 D. 47, 12. 1. 4 pr. D. 48, 5. 1. 4 C. 6, 38). 6) давать кому работу,- тк. заниматься, si hereditas superveniens occupet procuratorem (1. 10 D. 3, 3. 1. 1 pr. D. 2, 12);b) особ. завладеть вещью, которая не имеет хозяина (res nullius), quod nullius est, id ratione naturali occupanti conceditur (1. 3 pr. cf. 1. 5 § 1. 4. 1. 7 § 3 D. 41, 1. 1. 1 D. 41, 7. 1. 1 § 6. 7 D. 43, 12. cp. Gai. II. 66. 69. III. 201. sq.).
circa Principem (1. 11 § 2 D. 4, 4); (1. 2 § 2 D. 38, 15. 1. 3 C. 2, 21. 1. 21 C. 10, 31).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > occupare
-
10 onerare
1) нагружать, навьючивать, plus iusto se oner. (1. 7 § 2 D. 9, 2. 1. 27 § 23 eod. 1. 1 § 4 D. 9, 1);on. parietem (1. 40 § 1 D. 39, 2);
2) обременять, res, quae onerabant magis hereditatem, quam fructui erant (1. 20 § 12 D. 5, 3. 1. 1 § 20 D. 37, 9);onerata navis (1. 61 § 1 D. 19, 2. 1. 21 § 5 D. 47, 2).
on. annonam, поднимать цену на что-нб. (1. 6 D. 47, 11);
on. pudorem, verecundiam, оскорблять, нарушать (1. 20 D. 3, 2. 1. 17 C. 2, 12);
opinionem alicuius (1. 13 eod.);
mendaciis apud Principem oner. aliquem, подозревать, = gravare (1. 1 pr. D. 49, 4); тк. обозн. oner. aliquem = deteriorem facere conditionem alicuius (1. 1 § 2 D. 42, 6. 1. 154 pr. D. 50, 17); особ. возлагать на кого обязанность, обязывать кого к известным действиям, animalia, quae noxam commiserunt, non ultra nos solent onerare, quam ut noxae ea dedamus (1. 7 § 1 D. 39, 2. 1. 4 pr. D. 11, 1. 1. 13 § 1 D. 31. 1. 1 § 11 D. 36, 3. 1. 41 § 1 D. 32. 1. 98 eod.);
duplicis dolis (1. 34 § 5 D. 31. 1. 16 D. 33, 4. 1. 67 § 5 D. 31. 1. 7 D. 38, 4. 1. 16 § 3 D. 36, 1. 1. 6 § 1 D. 32. 1. 66 pr. D. 3l. § 8 eod. cf. 1. 36 § 1 D. 33, 2. 1. 11 § 6 D. 35, 2. 1. 6 § 5 D. 36, 1. 1. 5 § 8 D. 37, 5. 1. 1 § 5. 1. 2 § 2 D. 44, 5. 1. 39 § 1 D. 9, 4. 1. 14 § 1 D. 36, 3. 1. 44 pr. D. 38, 2);
sumptibus (1. 32 § 5 D. 26, 7);
usuris se oner. (1. 9 § 4 eod.);
onerari tutela (1. 32 § 2 D. 26, 2. 1. 2 § 32 D. 38, 17. 1. 13 § 7 D. 3, 2).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > onerare
-
11 exsisto
(existo), exstiti, -, exsistere 3оказываться, становиться; существовать; выступать, возникать, появляться, находиться♦ principem exsistere ad c. acc. побудить к чему-либо, оказать сильнейшее влияние на что-либо
См. также в других словарях:
SCRIPTO adeundi Principem — quamquam praesentem, mos vetus, vide supra Literae … Hofmann J. Lexicon universale
decet tamen principem servare leges quibus ipse servatus est — /diysat taeman prinsapam sarveriy liyjiyz kwibas ipsiy sarveytas est/ It behooves, indeed, the prince to keep the laws by which he himself is preserved … Black's law dictionary
decet tamen principem servare leges quibus ipse servatus est — /diysat taeman prinsapam sarveriy liyjiyz kwibas ipsiy sarveytas est/ It behooves, indeed, the prince to keep the laws by which he himself is preserved … Black's law dictionary
De gratia speciali certa scientia et mero motu, talis clausula non valet in his in quibus praesumitur principem esse ignorantem — The clauses of special favor, of certain knowledge and of mere motion are worthless (in those royal grants) in respect to which the prince is presumed to be ignorant … Ballentine's law dictionary
Decet tamen principem, servare leges, quibus ipse solutus est — Yet it becomes a prince to protect those laws from which he himself is exempt. This was a rule of the Roman law which is at once laying down the principle of despotic power, and at the same time acknowledging its absurdity. See 1 Bl Comm 239 … Ballentine's law dictionary
ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… … Hofmann J. Lexicon universale
RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… … Hofmann J. Lexicon universale
CZAR — in Ruthenico idiomate, Regem: Czarstuo vero Regnum fignisicat: et hôc nomine Moscovitae Principem suum Regem totius Russiae appellant. Ceteri autem Sclavones, utpote Poloni, Bohemi, Lithuani aliique, qui ab idiomate Ruthenico recedunt, aliô… … Hofmann J. Lexicon universale
SENATUS Princeps — quem in lectione Senatus, quae per Censores peractô censu fiebat, primô locô Censor recitabat, dictus est. Hic inter Senatores dignitate longe praestabat; teste Zonarâ omnes Magistratus anteibat, etsi nec imperium nec potestatem haberet. Unde et… … Hofmann J. Lexicon universale
NASI — Herbr. Gap desc: Hebrew, proprie dictus est in hac gente Princeps seu Praeses Synedrii Magni seu Septuaginta unius viralis, alias et Caput consessus, a quo proxima dignitas erat Partis Synedrii, seu Principis secundi, quibus reliqui ordine suô… … Hofmann J. Lexicon universale
PRINCEPS — I. PRINCEPS nomen Tibicinis, apud Phaedrum, l. 5. Fab. 8. v. 5. laudatum Salmasio ad Solin. p. 1264. Princeps tibicen notior paulo fuit. II. PRINCEPS non solum apud veteres Latinos Patres, Hieronymum, Ambrosium, Augustinum, sed et apud priores… … Hofmann J. Lexicon universale